Loli Calle (Gasteiz, 1971) erizain eta sexologoa da, osasun mentaleko espezialista. Otsailaren 22an Gasteizko Erizaintzako Unibertsitate Eskolaren XXX. jardunaldi zientifikoetan hartu zuen parte, Erizainen begirada sexualitateetara zabalduz izeneko hitzaldian. Berarekin batera, Ana Ramirez de Ocariz (Gasteiz, 1967) EMAIZE Sexologia Zentroko sexologo eta soziologoa mintzatu zen. Biak Erizaintza Eskolako irakasleak dira. Sexualitatea, erizainaren ikuspegia irakasgaia ematen dute. Haien ustez, erizain guztiek ez ezik gizarte osoak jaso beharko luke sexualitateari buruzko oinarrizko formakuntza.
Sexualitateari dagokionez, nolako bilakaera egon da osasun arloan?
L.C.: Orain arte sexualitatea ez da ba- tere landu. Lehen saihestu egiten zen, eta orain ez da lantzen. Erizaintza Es- kolan, 2005ean hasi ginen sexualitate- ari buruzko irakasgaia ematen. Aurre- rapauso handia izan zen, eskola gu- txik baitaukate. Hala ere, aukerakoa da, ikasle guztiek ez dute egiten. Gai- nera, unibertsitatean gaia ikasteak ez du esan nahi ikasleak lanean hasten direnean praktikan jarriko dutenik. Lan giroak ez du errazten; zertxobait lantzen bada ere, orokorrean erizai- nek ez dute arlo hau behar bezala tra- tatzen eta erizain berriek ez dute ere- durik izaten. Lanean, beraz, ez dago eredurik.
A.R.: Egon badago eredu bat, patolo- gizazioa. Zenbait jokaera epaitzen zi- tuen moral bat zegoen lehen, eta orain osasungarriak ote diren esatera igaro gara. Hainbat aniztasun sexual
patologizatu egin dira: homosexuali- tatea, transexualitatea, masokismoa bezalako berezitasun erotiko guz- tiak… «Normaltasunetik kanpo» da- goena patologizatu egin da.
Hala ere, zenbait aurrerapauso egiten ari dira gizartean, baita osasun sisteman ere. Zer gehiago egin beharko litzateke?
A.R.: Hasteko, oinarrizkoa izan behar- ko luke sexualitatearen gaineko for- makuntzak, sexologiaren oinarriak behintzat. Osasunarekin zerikusia du- ten fakultateetan oinarrizko irakas- gaia izan beharko luke sexualitateak. Aurrerapausoak ematen ari dira, bai- na, batez ere, gizartearen presioaga- tik. Zergatik sortu dira identitate se- xualaren eta genero identitatearen unitateak? Hainbat elkarte hortxe ibili direlako, aldarrikatzen. Gizarte zibi- lak pisu handia du, beti aurreratzen da halako gaietan, eta osasun siste- ma, berriz, atzetik doa.
L.C.: Aukerako irakasgaia gurekin egi- ten duten erizaintzako ikasleek sarri- tan galdetzen digute ea zergatik sexo- logia ez den nahitaezko irakasgaia. Haiek ikusten dute ezagutza hori ba- liotsua eta beharrezkoa izango dela pazientearen aurrean jartzen direne- rako. Horregatik, unibertsitatean ba- karrik ez, osasun langile guztien for- makuntza beharrezko ikusten dugu, pazienteekin sexualitatearen arloa lantzeko. Pertsonen sexualitateari arreta emateko beldurrak uxatzen la- guntzen du formakuntzak. Beraz, hainbat gauza daude egiteko. Nolako eragina du sexualitateak gizakion osasunean?
A.R.: Demagun ez duzula zeure burua onartzen. Horrek eragin izugarria du zure osasunean. Ongizatea bilatzeko lehen pausoa zeure burua onartzea da. Demagun diabetesa duzula eta horrek eragina duela zure erekzioe- tan. Gaixotasun horrek eragina du zu- re gorputzaren funtzio batean. Hori nola sumatzen duzun, gehiago edo gutxiago eragin diezaioke zure osasu- nari. Jarreraren arabera, egoerari buelta ematen jakinez gero, bizipen horretatik irabazi ere egin dezakezu. Horregatik, lotura handia dute zure sexualitatea onartzeak eta osasunak. L.C.: Sexualitateak eragina du, oro har, gizon-emakumeen ongizatean. Zeure burua onartzen ez baduzu, ez zara gai izango bizitzan gertatzen zaiz- kizun hainbat gauzari aurre egiteko. Emakume edo gizon gisa zaren beza- lakoa izanik zeure buruarekin ondo sentitzeak dena aldatzen du, ordea. Eragina dauka autoestimuan, irudi fi- sikoan eta beste alderdi askotan.
«OSASUN SARE PUBLIKOAN SEXUALITATEAREN GAINEKO EZAGUTZA SUSTATU ETA SEXOLOGO PROFESIONALEN TERAPIA ESKAINI BEHARKO LITZATEKE »
Zer-nolako erantzukizuna dute erakunde publikoek pazientearen sexualitatean?
A.R.: Izugarria. Alde batetik, oso ga- rrantzitsua da formakuntza susta- tzea, pertsona guztiek sexologiaren oinarrien gaineko ezagutza izatea. Eta beste alde batetik, sexologo pro- fesionalen terapia eskaini behar da. Sare publikoan, adibidez, ez dago bi- koteentzako terapiarik, ezta terapia sexualik ere. Udal batzuek badaukate gazteentzako sexualitate aholkulari- tza, baina 30 urtetik gorakoentzat ez dago ezer. Eta adinduentzat hutsune handia dago; sexualitaterik ez dutelako uste okerra zabaldu da. Nafarroan askoz aurreratuago daude. Zenbait zentro dituzte, eta bertan sexu hezi- tzaileak, terapeutak, ginekologoak, andrologoak eta abar aritzen dira. On- gizate integralerako beharrezkoa da sexualitatea lantzea. Dena den, hori posible izateko, bermatuko duen le- geria behar da; beraz, politikarien erantzukizuna ere bada.
L.C.: Arreta integrala benetan ema- tea nahi badugu, sexualitate arloa landu behar dugu. Horretarako, for- makuntza ezinbestekoa da. Horrez gain, baliabideak jarri behar dira osa- sun sistema publikoan. Kasu korapi- latsuak artatzeko, sexologoak behar dira. Pazienteen sexualitatea egoki lantzeko ez dira baliagarriak profe- sionalen jarrera guztiak, euren sines- men, mito, balio eta abarrekin. Jende prestatua behar da, jarrera baiko- rrak, enpatikoak, lantze jarrerak di- tuztenak, eta hori formakuntzarekin lortzen da.
Profesionalek nola heldu behar diete sexualitatearen inguruko arazoei?
A.R.: Lantze jarrerak oso garrantzi- tsuak dira, bestearen lekuan jartzea adibidez, pazienteak behar duena ho- beto antzemateko. Natural jokatzea ere garrantzitsua da, hau da, zarena erakustea, eta, batzuetan, zer egin ez dakizula aitortzea, hau da, gauza ba- tzuk ez dakizkizula eta beste lankide batengana bideratu nahiago duzula esatea. Eta hori guztia zure jarrera propioak albo batera utzita, paziente horrek bere balioak dituela onartuta.
L.C.: Aniztasun sexuala hartu behar da beti kontuan, hau da, pazienteak bere biografia duela, bere historia, gi- zon edo emakume izateko bere era propio eta bakarra. Horri begiratu be- har diogu eta ez geure buruari. Aniz- tasun sexuala izan behar da Ikuspe- gia. Unibertsalizatu egin behar dugu pazienteak dakarrena, beste askoren arazo edo pentsaera bat balitz bezala hartu behar dugu. Pazienteak esan- dakoa beti onargarria dela ulertu be- har da.
